W czasie świąt króluje suto zastawiony stół – nikt z nas nie „oszczędza się” w jedzeniu. Puszczają wszelkie postanowienia związane z przestrzeganiem diety, bo przecież tradycja jest najważniejsza i zawsze usprawiedliwia popełniane grzeszki. Jednak nawet kilkudniowa „rozpusta” kulinarna ma swoje konsekwencje: uczucie ciężkości, poczucie zmęczenia, a nawet nudności. Niektórzy przypisują te objawy przeciążeniu żołądka, a to dlatego, że „przepracowana” wątroba nie boli – brak jej unerwienia czuciowego.
Praca na trzy zmiany
Mało kto wie, że każda komórka wątrobowa pełni ok. 500 funkcji! Odbywają się w niej zarówno procesy syntezy, magazynowania i metabolizowania różnych związków (m.in. przekształcanie węglowodanów/cukrów i białek w tłuszcze), jak też ich detoksykacja. Jedną z podstawowych ról jest wspomaganie procesu trawienia – wątroba produkuje dziennie ponad litr żółci wydzielanej do wnętrza przewodu pokarmowego, która rozbija duże cząsteczki tłuszczu na małe kropelki (emulgacja tłuszczów). Mniejsze drobiny tłuszczu są bardziej podatne na enzymy je trawiące. Gdy wątroba jest uszkodzona, może wytwarzać zbyt mało żółci albo żółć o nieodpowiednim składzie, co utrudnia trawienie tłuszczów. Część związków, które trafiają do wątroby, może być dla niej zabójcza. Dotyczy to zarówno tych produkowanych w organizmie, do których należą amoniak, bilirubina, produkty powstające w jelitach oraz niektóre hormony, jak i dostarczanych z zewnątrz, takich jak leki, narkotyki, trucizny, alkohole, parafarmaceutyki i zioła. Znanych jest ok. 1 tys. substancji toksycznych dla wątroby.
Na kłopoty ostropest
Obciążona wątroba nie boli, ale daje wzdęcia i ucisk w prawej stronie nadbrzusza. Skumulowana ilość tłuszczów sprawia, że układ pokarmowy sygnalizuje problemy z trawieniem. Jak sobie z tym radzić? Jednym z niezawodnych środków jest ostropest plamisty, roślina z rodziny astrowatych, której sucha owocnia i łupina nasienna zawiera sylimarynę z kompleksem flawonolignanów. Liczne badania naukowe potwierdzają skuteczność tego zioła w leczeniu schorzeń wątroby. Sylimaryna zwiększa produkcję glutationu w wątrobie o ok. 30 proc., znacznie poprawiając detoksykację. Stymuluje również syntezę białek w wątrobie, intensyfikując wzrost zdrowych komórek wątrobowych, które zastępują stare i uszkodzone komórki. Ponadto ostropest plamisty pobudza działanie żółci, co korzystnie wpływa na pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego. Zioło skutecznie chroni wątrobę przed jednoczesnym dopływem zbyt wielu szkodliwych substancji. Jest też silnym przeciwutleniaczem, mocniejszym niż witaminy C i E, dlatego przeciwdziała uszkodzeniom komórek przez wolne rodniki. Nasiona ostropestu działają odtruwająco, oczyszczająco i regenerująco na miąższ wątroby. Warto się nim wspomóc, gdy „coś nam leży na wątrobie”.
Jak i co jeść?
Święta, święta i po świętach. Magdalena Siuba-Strzelińska, dietetyk z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie, zastępca kierownika Ogólnopolskiego Centrum Dietetyki IŻŻ i członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki, podpowiada, jaki sposób odżywiania może poprawić pracę wątroby:
• Regularne spożywanie 4–6 niewielkich objętościowo posiłków, najlepiej co 3–4 godziny. Ważne jest powolne i spokojne konsumowanie, co chroni przed zjedzeniem zbyt dużych porcji.
• Produkty powinny być świeże, z minimalną ilością konserwantów i barwników.
• Należy ograniczyć spożycie tłuszczów, szczególnie zwierzęcych. Niewielka ilość tłuszczów roślinnych (olej, oliwa) do sałatek i surówek sprzyja wchłanianiu witamin A, D, E, K magazynowanych w wątrobie.
• Warto ograniczyć węglowodany proste, np. słodycze.
• Odpowiednia ilość białka – chude mięso, nabiał, ryby – sprzyja regeneracji komórek wątroby.
• Należy wykluczyć z diety alkohol, mocną kawę i herbatę oraz ograniczyć ilość spożywanej soli.
• Niekorzystnie działają ostre przyprawy i produkty wzdymające: warzywa kapustne, cebulowe i strączkowe.
• Trzeba wypijać codziennie
ok. 2 l płynów.
• Warto wystrzegać się smażenia, dozwolone jest grillowanie.
• Niezdrowe są zasmażki i śmietana do przyprawiania zup.
• Warzywa powinny być gotowane (rozdrobnione, przetarte) lub w postaci drobno startej surówki.
• Owoce warto spożywać w postaci soków i przecierów (najlepiej bez skórek i pestek).
• Potrawy nie mogą być zbyt gorące lub zbyt zimne. Najlepiej zjadane bezpośrednio po przyrządzeniu, nieodgrzewane ani nieodsmażane.
Alkohol i wątroba
Wątrobie szkodzi metabolit alkoholu etylowego ñ aldehyd octowy. Próg toksyczności alkoholu jest cechą indywidualną, wiadomo jednak, że kobiety są bardziej wrażliwe na uszkodzenie wątroby przez alkohol. Działanie hepatotoksyczne alkoholu u kobiet występuje już przy dawce 20-40 g/dobę, podczas gdy u mężczyzn przy spożyciu 60ñ80 g/dobę. Za bezpieczną dla prawidłowego funkcjonowania wątroby u zdrowych mężczyzn uważa się wypicie około 4 l piwa, 1,75 l wina lub 0,5 l napojów wysokoprocentowych tygodniowo. U kobiet bezpieczna dawka tygodniowa jest o co najmniej jedną trzecią mniejsza. Wiele zależy
od predyspozycji genetycznych.
